Skarga pauliańska to jedno z najskuteczniejszych narzędzi prawnych, które mają do dyspozycji wierzyciele, którzy chcą odzyskać swoje należności od dłużników próbujących ukryć lub zbyć swój majątek. Jednak nie zawsze jest ona możliwa do zastosowania i nie zawsze przynosi oczekiwane rezultaty. W tym artykule wyjaśnimy, na czym polega skarga pauliańska, jakie są jej warunki i ograniczenia, oraz jak wybrnąć ze skargi pauliańskiej, jeśli jesteśmy jej stroną.
Skarga pauliańska – co to jest i jak działa?
Skarga pauliańska to środek prawny, który umożliwia wierzycielowi unieważnienie czynności prawnej dokonanej przez dłużnika, która miała na celu uszczuplenie jego majątku i utrudnienie lub uniemożliwienie ściągnięcia długu. Przykładem takiej czynności może być darowizna, sprzedaż, zrzeczenie się lub obciążenie majątku dłużnika na rzecz osoby trzeciej. Skarga pauliańska ma na celu przywrócenie stanu majątkowego dłużnika sprzed dokonania takiej czynności, co pozwala wierzycielowi zaspokoić swoje roszczenie z tego majątku.
Skarga pauliańska jest regulowana przez art. 527 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że wierzyciel może żądać unieważnienia czynności prawnej dokonanej przez dłużnika, jeśli:
- czynność ta została dokonana po powstaniu wierzytelności wierzyciela,
- czynność ta spowodowała, że dłużnik nie ma wystarczającego majątku do zaspokojenia wierzyciela,
- dłużnik w chwili dokonania czynności wiedział, że szkodzi wierzycielowi, a jeśli czynność była odpłatna, to także osoba trzecia, która nabyła majątek od dłużnika, wiedziała o tej szkodzie.
Skarga pauliańska jest skargą cywilną, która musi być wniesiona do sądu przez wierzyciela w terminie trzech lat od dnia, w którym dowiedział się o czynności prawnej dłużnika i o możliwości jej zaskarżenia. Skarga pauliańska jest skierowana przeciwko osobie, która nabyła majątek od dłużnika, a nie przeciwko samemu dłużnikowi. Jeśli skarga pauliańska zostanie uwzględniona przez sąd, to czynność prawna dłużnika zostaje unieważniona, a majątek wraca do dłużnika lub jest zajęty przez wierzyciela.
Jakie są jej warunki i ograniczenia?
Nie jest jednak skuteczna w każdej sytuacji, kiedy skarga pauliańska nie działa? Istnieją pewne warunki i ograniczenia, które muszą być spełnione, aby można było z niej skorzystać. Oto najważniejsze z nich:
- Skarga pauliańska dotyczy tylko czynności prawnych dłużnika, a nie faktów materialnych. Oznacza to, że nie można jej zastosować, jeśli dłużnik stracił swój majątek w wyniku np. kradzieży, pożaru, zniszczenia lub zużycia.
- Skarga pauliańska dotyczy tylko czynności prawnych dłużnika, które były dokonane po powstaniu wierzytelności wierzyciela. Oznacza to, że nie można jej zastosować, jeśli dłużnik zbył swój majątek przed zaciągnięciem długu lub przed powstaniem roszczenia wierzyciela.
- Skarga pauliańska dotyczy tylko czynności prawnych dłużnika, które spowodowały uszczuplenie jego majątku. Oznacza to, że nie można jej zastosować, jeśli dłużnik dokonał czynności prawnej, która nie zmniejszyła jego majątku lub nawet go zwiększyła. Przykładem takiej czynności może być zamiana jednego składnika majątku na inny o równej lub większej wartości.
- Skarga pauliańska dotyczy tylko czynności prawnych dłużnika, które były dokonane ze świadomością szkody dla wierzyciela. Oznacza to, że nie można jej zastosować, jeśli dłużnik nie wiedział, że jego czynność prawna utrudni lub uniemożliwi spłatę długu. Jeśli czynność prawna była odpłatna, to także osoba trzecia, która nabyła majątek od dłużnika, musiała wiedzieć o szkodzie dla wierzyciela. Przykładem takiej czynności może być sprzedaż majątku dłużnika za cenę rynkową osobie, która nie znała sytuacji finansowej dłużnika i nie miała powodu podejrzewać, że szkodzi ona wierzycielowi.
- Skarga pauliańska nie dotyczy czynności prawnych dłużnika, które były dokonane na podstawie orzeczenia sądu lub innego organu państwowego. Oznacza to, że nie można jej zastosować, jeśli dłużnik zbył swój majątek na skutek egzekucji sądowej, komorniczej, administracyjnej lub podatkowej.
- Skarga pauliańska nie dotyczy czynności prawnych dłużnika, które były dokonane na rzecz osób uprzywilejowanych. Oznacza to, że nie można jej zastosować, jeśli dłużnik zbył swój majątek na rzecz np. małżonka, dzieci, rodziców, wspólnika, pracodawcy, pracownika, czy też wierzyciela zabezpieczonego hipoteką, zastawem lub innym prawem rzeczowym
Jak się przed nią bronić?
Skarga pauliańska jest groźnym narzędziem w rękach wierzyciela, który chce odzyskać swoje należności od dłużnika. Jednak nie oznacza to, że osoba, która nabyła majątek od dłużnika, nie ma żadnych możliwości obrony przed nią. Oto kilka sposobów, jak wybrnąć ze skargi pauliańskiej, jeśli jesteśmy jej stroną:
- Udowodnić, że dłużnik lub osoba trzecia nie wiedzieli o szkodzie dla wierzyciela. Można to zrobić, pokazując np. brak związku rodzinnego, osobistego lub gospodarczego z dłużnikiem, brak wiedzy o jego sytuacji finansowej, czy też uzyskanie informacji o braku roszczeń wierzycieli.
- Udowodnić, że czynność prawna dłużnika była dokonana na podstawie orzeczenia sądu lub innego organu państwowego. Można to zrobić, pokazując np. tytuł wykonawczy, postanowienie sądu, decyzję administracyjną, czy też zaświadczenie podatkowe.
- Udowodnić, że czynność prawna dłużnika była dokonana na rzecz osoby uprzywilejowanej. Można to zrobić, pokazując np. akt małżeństwa, akt urodzenia, umowę spółki, umowę o pracę, czy też umowę zabezpieczającą.
Jak się przed nią uchronić?
Skarga pauliańska jest niebezpiecznym zagrożeniem dla osób, które nabyły majątek od dłużnika, który próbował uniknąć spłaty swoich zobowiązań. Jednak istnieją także sposoby, jak się przed nią uchronić i uniknąć jej negatywnych konsekwencji. Oto kilka rad, jak się zabezpieczyć przed skargą pauliańską, jeśli planujemy nabyć majątek od dłużnika:
- Sprawdzić, czy dłużnik nie jest zadłużony lub nie ma roszczeń wierzycieli. Można to zrobić, korzystając z np. rejestru dłużników, bazy danych Krajowego Rejestru Sądowego, czy też informacji z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
- Sprawdzić, czy dłużnik nie dokonał wcześniej czynności prawnych, które mogłyby być podważone przez wierzycieli. Można to zrobić, korzystając z np. księgi wieczystej, rejestru zastawów, czy też rejestru hipotek.
- Sprawdzić, czy dłużnik nie jest stroną postępowania egzekucyjnego, upadłościowego, naprawczego, czy też restrukturyzacyjnego. Można to zrobić, korzystając z np. monitora sądowego i gospodarczego, rejestru dłużników upadłościowych, czy też rejestru przedsiębiorców w restrukturyzacji.
- Sprawdzić, czy dłużnik nie jest małżonkiem, krewnym, wspólnikiem, pracodawcą, pracownikiem, czy też wierzycielem zabezpieczonym innym prawem rzeczowym. Można to zrobić, pytając dłużnika o jego stan cywilny, pokrewieństwo, związki gospodarcze, czy też umowy zabezpieczające.
- Zapłacić za nabyty majątek cenę rynkową lub zbliżoną do rynkowej. Można to zrobić, porównując ceny podobnych składników majątku na rynku, uzyskując wycenę rzeczoznawcy, czy też negocjując cenę z dłużnikiem.
- Zawrzeć umowę z dłużnikiem w formie pisemnej lub notarialnej. Można to zrobić, sporządzając umowę w obecności świadków, zapisując datę i warunki transakcji, czy też zlecając jej sporządzenie notariuszowi.
Zastosowanie się do tych rad może znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia skargi pauliańskiej lub zwiększyć szanse na jej odrzucenie przez sąd. Jednak należy pamiętać, że nie dają one stuprocentowej gwarancji, że skarga pauliańska nie zostanie wniesiona lub uwzględniona. Dlatego zawsze warto skonsultować się z prawnikiem, zanim podejmiemy decyzję o nabywaniu majątku od dłużnika.